Vrijdag 29 april 2022

Bergkerk, Amersfoort

Thema: In het spoor van Noordmans – de moed van dominee Jan Koopmans (1905-1945)

De studiedag 2022 (wegens corona twee jaar vertraagd) verkent verwantschap en verschil tussen twee theologen: Oepke Noordmans en zijn (zelfverklaarde) leerling Jan Koopmans. Kan een verkenning van hun betrekking ons beide theologen dieper doen kennen?

Dominee Jan Koopmans (1905-1945) was een unieke figuur in de Nederlandse kerken waar het ging om openlijk verzet tegen het nazisme. Hij is vooral bekend als de auteur van het eerste illegale geschrift tijdens de bezetting: ‘Bijna te laat’ (november 1940). Aanleiding daarvoor was de ariërverklaring die de bezetter vroeg van mensen in overheidsdienst. Koopmans doet een hartstochtelijk appel op de Nederlandse kerk en het Nederlandse volk om de Joden niet te verraden. Hij stelt: ‘Je moet de moed hebben om het goede te zeggen en te doen, ook als je niet moedig bent.’ In maart 1945 stierf Koopmans aan de gevolgen van een verdwaalde kogel die hem raakte op zijn onderduikadres.

Theologisch ging Koopmans in het spoor van Noordmans, die hij zijn geestelijke vader noemde. Beiden hebben zich expliciet uitgelaten over de taak van kerk en christen in hun tijd. Beider visie op roeping en ambt wortelde in hun opvatting van het bijbels Woord. Waar zit de verwantschap, waar wijken beider meningen uiteen? En hoe is de moed van Koopmans theologisch te verstaan, wat vormde en voedde hem? Hoe valt daarbij de vergelijking met Noordmans uit? Wat kan de actualiteit zijn van Koopmans’ ‘Bijna te laat?’ Dit zijn de vragen die 29 april op tafel liggen.

Sprekers:

Dr. Niels den Hertog, predikant (CGK), Koopmanskenner en lid van de Stichting dr. O. Noordmans, gaf december 2018 zijn proefschrift over Het spreken van de kerk in de theologie van dr. J. Koopmans. Zijn lezing zal een historische reconstructie bevatten van de betrekking van Koopmans en Noordmans en verwantschap en verschil in kaart brengen.

Prof.dr. Rinse Reeling Brouwer, emeritus hoogleraar theologische hermeneutiek van de bijbel en voormalig universitair hoofddocent theologiegeschiedenis (PThU) laat zien hoe de morele onafhankelijkheid van Koopmans verankerd is in zijn opvatting van het Woord, waaraan hij zich verplicht weet en waarbij hij zich veilig voelt.

Stevo Akkerman, schrijver, journalist en columnist bij dagblad Trouw, zal vanuit zijn eigen expertise reflecteren op de moed van Koopmans en de inspiratie daarvan voor vandaag

Cabaretier Freek de Jonge zal aan deze dag medewerking geven middels het ten gehore brengen van zijn lied over Koopmans.

Deelname en opgave

Het dagprogramma start om 10.30 uur en duurt tot circa 16.00 uur. Vanaf 10.00 uur is er ontvangst met koffie. Na het ochtendprogramma is er een kort intermezzoprogramma, voorafgaand aan de lunch.

De kosten voor deelname bedragen voor donateurs € 20,-, voor niet-donateurs € 40,-, voor studenten € 10,- (incl. lunch). De kosten kunt u op de dag zelf betalen.

Te zijner tijd ontvangen de donateurs van de Stichting dr. O. Noordmans de lezingen in druk in een nieuw Noordmans Cahier. Opgave kan per e-mail bij de secretaris: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. of telefonisch: 0548-655635. Nadere informatie is ook te krijgen bij de voorzitter, dr. A. van der Kooi, tel. 038-3325274; e-mail This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..

-- In verband met de coronacrisis afgelast. --

Noordmans Studiedag 2020

Woensdag 27 mei

Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Amsterdam (VU)

 

Thema: In het spoor van Noordmans – de moed van dominee Jan Koopmans (1905-1945)

De studiedag 2020 verkent verwantschap en verschil tussen twee theologen: Oepke Noordmans en zijn (zelfverklaarde) leerling Jan Koopmans. Kan een verkenning van hun betrekking ons beide theologen dieper doen kennen?

Dominee Jan Koopmans (1905-1945) was een unieke figuur in de Nederlandse kerken waar het ging om openlijk verzet tegen het nazisme. Hij is vooral bekend als de auteur van het eerste illegale geschrift tijdens de bezetting: ‘Bijna te laat’ (november 1940). Aanleiding daarvoor was de ariërverklaring die de bezetter vroeg van mensen in overheidsdienst. Koopmans doet een hartstochtelijk appel op de Nederlandse kerk en het Nederlandse volk om de Joden niet te verraden. Hij stelt: ‘Je moet de moed hebben om het goede te zeggen en te doen, ook als je niet moedig bent.’ In maart 1945 stierf Koopmans aan de gevolgen van een verdwaalde kogel die hem raakte op zijn onderduikadres.

Theologisch ging Koopmans in het spoor van Noordmans, die hij zijn geestelijke vader noemde. Beiden hebben zich expliciet uitgelaten over de taak van kerk en christen in hun tijd. Beider visie op roeping en ambt wortelde in hun opvatting van het bijbels Woord. Waar zit de verwantschap, waar wijken beider meningen uiteen? En hoe is de moed van Koopmans theologisch te verstaan, wat vormde en voedde hem? Hoe valt daarbij de vergelijking met Noordmans uit? Wat kan de actualiteit zijn van Koopmans’ ‘Bijna te laat?’ Dit zijn de vragen die 27 mei op tafel liggen.

Sprekers:

Dr. Niels den Hertog, predikant (CGK), Koopmanskenner en lid van de Stichting dr. O. Noordmans, gaf december 2018 zijn proefschrift over Het spreken van de kerk in de theologie van dr. J. Koopmans. Zijn lezing zal een historische reconstructie bevatten van de betrekking van Koopmans en Noordmans en verwantschap en verschil in kaart brengen.

Prof.dr. Rinse Reeling Brouwer, emeritus hoogleraar theologische hermeneutiek van de bijbel en voormalig universitair hoofddocent theologiegeschiedenis (PThU) laat zien hoe de morele onafhankelijkheid van Koopmans verankerd is in zijn opvatting van het Woord, waaraan hij zich verplicht weet en waarbij hij zich veilig voelt.

Stevo Akkerman, schrijver, journalist en columnist bij dagblad Trouw, zal vanuit zijn eigen expertise reflecteren op de moed van Koopmans en de inspiratie daarvan voor vandaag.

Deelname en opgave

Het dagprogramma start om 10.30 uur en duurt tot circa 16.00 uur. Vanaf 10.00 uur is er ontvangst met koffie. Na het ochtendprogramma is er een kort intermezzoprogramma, voorafgaand aan de lunch.

De kosten voor deelname bedragen voor donateurs € 20,-, voor niet-donateurs € 40,-, voor studenten € 10,- (incl. lunch). De kosten kunt u op de dag zelf betalen.

Te zijner tijd ontvangen de donateurs van de Stichting dr. O. Noordmans de lezingen in druk in een nieuw Noordmans Cahier. Opgave kan per e-mail bij de secretaris: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. of telefonisch: 0548-655635. Nadere informatie is ook te krijgen bij de voorzitter, dr. A. van der Kooi, tel. 038-3325274; e-mail This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..

Noordmans Studiedag 2019

Maandag 3 juni

PThU (VU Amsterdam)

 

Creatieve verbeelding als kritische theologie

De studiedag-2019 gaat over creatieve verbeelding als kritische theologie bij Ad den Besten, O. Noordmans en K.H. Miskotte.

Dr. Tjerk de Reus geeft een indruk van Den Bestens theologisch-poëticale exercities op het veld van de Nederlandse poëzie. Die stelt hij in het licht van Noordmans’ scheppingsbegrip, gerelateerd aan diens verdere reflecties over de letteren. Valt de literaire positie van Den Besten beter te begrijpen in het licht van Noordmans? Of krijgen bepaalde theologische motieven bij Den Besten ‘vlees op de botten’, juist omdat hij zich diepgaand beweegt in het gebied van de moderne Nederlandse verskunst? Kortom, wat zien we wanneer we Den Besten en Noordmans samen lezen?

Onder de titel ‘Noordmans en de poëzie van zijn tijd’ bekijkt prof.dr. Martien Brinkman hoe Noordmans vanuit de theologie kritisch ingaat op poëtica. Hij besteedt dan aandacht aan het dichterlijke werk van Gerrit Achterberg, Hendrik Marsman, Martinus Nijhoff en Ida Gerhardt. Hij belicht vooral hun Jezus-beeld, hun sacramentsbegrip en hun opvatting van het Woord. Tevens gaat hij na hoe Noordmans’ eigen verbeelding in dit verband te waarderen valt.

Dr. Karel Blei bespreekt de eigen aard van Noordmans’ omgang met de bijbelteksten, met name zijn uitleg van de gelijkenis van de zaaier. Dat Miskotte zich in deze uitleg niet helemaal kon vinden, weerspiegelt het verschil tussen beider theologische posities. Blei laat zien hoe dit verschil onder meer te maken heeft met Noordmans’ kritiek op Karl Barth.

Dr. Tjerk de Reus is literatuurcriticus en journalist voor het Friesch Dagblad en De Nieuwe Koers en incidenteel voor andere bladen. In 2018 promoveerde hij op het proefschrift Ad den Besten. Deelbiografie 1923-1955. Oorlogstijd / de Vijftigers.

Prof.dr. Martien Brinkman is emeritus-hoogleraar oecumenische / interculturele theologie aan de Vrije Universiteit. De laatste jaren houdt hij zich intensief bezig met poëzie. In 2014 verscheen van zijn hand Hun God de mijne? Over de God van Gerrit Achterberg, Hendrik Marsman, Martinus Nijhoff en Ida Gerhardt.

Dr. Karel Blei is emeritus-predikant van de Protestantse Kerk in Nederland. Van 1987 tot 1997 was hij secretaris-generaal van de Nederlandse Hervormde Kerk. Hij publiceerde onder andere de boeken Noordmans, dat in het Engels vertaald werd, en Karl Barth en zijn theologische weg door de tijd.

Deelname en opgave

Het dagprogramma start om 10.30 uur en duurt tot circa 16.00 uur. Vanaf 10.00 uur is er ontvangst met koffie. Na het ochtendprogramma is er een kort intermezzoprogramma, voorafgaand aan de lunch.

De kosten voor deelname bedragen voor donateurs € 20,-, voor niet-donateurs € 40,-, voor studenten € 10,- (incl. lunch). De kosten kunt u op de dag zelf betalen.

Te zijner tijd ontvangen de donateurs van de Stichting dr. O. Noordmans de lezingen in druk in een nieuw Noordmans Cahier. Opgave kan per e-mail bij de secretaris: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. of telefonisch: 0548-655635. Nadere informatie is ook te krijgen bij de voorzitter, dr. A. van der Kooi, tel. 038-3325274; e-mail This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..

 

Noordmans Studiedag 2018

Donderdag 17 mei

PThU (VU Amsterdam)

Thema: Als ziende de Onzienlijke: Noordmans als fenomenoloog

Sprekers:

prof. dr. Gerrit Neven (em. hoogleraar Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam/Groningen)

prof. dr. Ruud Welten (bijzonder hoogleraar faculteit wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam vanwege de Stichting Thomas More en universitair hoofddocent filosofie aan Tilburg University)

Als iets kenmerkend is voor Noordmans dan is het wel de taal waarin hij christelijk geloof in zijn oorspronkelijke betekenis laat verschijnen. Tijdgenoten als Gerardus van der Leeuw, zelf een prominent vertegenwoordiger van de godsdienstfenomenologie, hebben dit ook opgemerkt en gewaardeerd. Niettemin leidde dit meer dan eens tot principiële discussies over de verschijningswijze van het heilige zowel in de liturgie als in het alledaagse. Noordmans’ fenomenologische exegese is zó ingericht dat je hoort hoe de woorden van Schrift en traditie hun weg hebben gevonden in de liturgie en in de taaluitingen van het leven zelf. Aan Van der Leeuw schrijft Noordmans: ‘Wat mijn pen in beweging brengt… is een geluid en een licht, waardoor en waarbij men in zekere mate de dingen kan horen en zien.’

De inspiratie voor het thema van deze studiedag is ontleend aan het boek Seeing the invisible. On Kandinsky (2009, oorspr. 1988) van de Franse filosoof Michel Henry (1922-2002), een representant van de ‘theological turn’ in de fenomenologie. Ook daar is de focus de ‘imprint’ van het eeuwige in het tijdelijke leven, de onzichtbare essentie van het leven, leren opmerken. Ook bij Henry leidt dit tot een eigensoortige fenomenologie.

Op deze dag worden de mogelijkheden van deze insteek nader verkend. We zullen daarbij gegidst worden door twee deskundige sprekers:

Prof. Neven zal als Noordmansdeskundige Noordmans’ meditatieve en theologische werk onderzoeken in de fenomenologische zin van het woord. Met name de preken uit de Suameerse tijd (1910-1923) zullen aan de orde komen in relatie tot ander werk uit die periode. Ook zullen de consequenties van Noordmans’ fenomenologisch denken in zijn publicaties over liturgie worden verkend. In deze verkenning benut Neven het perspectief van Michel Henry en diens fenomenologische herlezing van het christendom, wat tot verrassende inzichten leidt.

Prof. Welten, die in Nederland het denken van Henry heeft geïntroduceerd, zal vanuit zijn deskundigheid het mogelijk belang van deze denker voor de theologie nader toelichten, mede vanuit zijn essay Als de graankorrel niet sterft (2016), waarin hij laat zien waarom in onze postmoderne wereld met haar allergie voor ‘waarheid’ woorden als ‘openbaring’ niet gemist kunnen worden en van groot belang blijven voor onze humaniteit. Hij zal daarbij inhaken op enkele tekstfragmenten van Noordmans die hem zijn voorgelegd.

Workshops

Deel van het middagprogramma zijn workshops waar de inleiders met de deelnemers in gesprek gaan over hun lezing, in relatie tot enkele teksten van Noordmans.

Deelname en opgave

Het dagprogramma start om 10.30 uur en duurt tot circa 16.00 uur. Vanaf 10.00 uur is er ontvangst met koffie. Na het ochtendprogramma is er een kort intermezzoprogramma, voorafgaand aan de lunch.

De kosten voor deelname bedragen voor donateurs € 20,-, voor niet-donateurs € 40,-, voor studenten € 10,- (incl. lunch). De kosten kunt u op de dag zelf betalen.

Te zijner tijd ontvangen de donateurs van de Stichting dr. O. Noordmans de lezingen in druk in een nieuw Noordmans Cahier. Aanmelding kan per e-mail bij de secretaris: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. of telefonisch: 0548-655635. Nadere informatie is ook te krijgen bij de voorzitter, dr. A. van der Kooi, tel. 038-3325274; e-mail This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it..

Noordmans-orgelconcert

door Dick Sanderman

 

op donderdag 2 augustus 2018 om 20.00 uur

in de Martinikerk te Easterein

Op donderdag 2 augustus 2018 verzorgt de vermaarde organist Dick Sanderman een concert op het uit 1870 daterende Hardorff-orgel in de Martinikerk te Easterein (Oosterend). Uitgangspunt voor het concert is wat de Friese kerkvader dr. O. Noordmans, die in 1871 in Easterein geboren werd, in algemene zin over het orgel en in specifieke zin over zijn eigen huisorgel geschreven heeft.

Noordmans Studiedag 2017

Donderdag 8 juni

PThU (VU Amsterdam)

Thema: ‘Het geloof is een onrustig ding.’ Over de doorwerking van Luther in het theologiseren van O. Noordmans

Sprekers:

  • dr. Eelco van der Veer, predikant PKN te Ferwert en Lutherdeskundige.
  • prof.dr. Rinse Reeling Brouwer (bijz. hoogleraar theologische hermeneutiek van de bijbel [PThU Amsterdam] en universitair hoofddocent theologiegeschiedenis [PThU Groningen]).

Herinnering aan een ervaring

In 1948 schreef dr. Oepke Noordmans in het blad “ In de Waagschaal” de meditatie “Wijding”.

Deze meditatie is opgenomen in de bundel “ Gods Poorten”, uitgegeven in 1949.

De tekst die boven deze meditatie staat is Romeinen 11:24......gij zijt afgehouwen uit den olijfboom,

die van nature wild was, en tegen nature in den goede olijfboom ingeënt.( de SV).

NOORDMANS STUDIEDAG 2013

donderdag 16 mei
PThU (VU Amsterdam)

Thema: Scheppen als (onder-)scheiden: Noordmans’ scheppingsbegrip als opmaat naar een nieuw theologiseren

Sprekers:
- Dr. Akke van der Kooi, universitair docent dogmatiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen
- Prof.dr. Ellen van Wolde, hoogleraar Bronteksten Jodendom en Christendom aan de Radboud Universiteit Nijmegen, Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen

NOORDMANS STUDIEDAG 2014

donderdag 5 juni

PThU (VU Amsterdam)

 

Thema: Religie zonder God? Noordmans herlezen in een actuele discussie over goddelijke presentie en liturgische praktijken

 

Sprekers:

* Dr. Karel Blei, theoloog en emeritus predikant PKN

* Prof. dr. Ger Groot, bijzonder hoogleraar filosofie en literatuur aan de Radboud Universiteit Nijmegen en universitair hoofddocent filosofische antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

* Prof. dr. Rick Benjamins, universitair docent dogmatiek PThU en hoogleraar vrijzinnige theologie vanwege de VVP aan de Rijksuniversiteit Groningen

 

De titel van deze studiedag bevat een prikkelende vraag: of je in viering en gebed aan religie kunt doen zonder daar meteen een persoonlijke God in te betrekken. Over deze actuele vraag is in de twintigste eeuw veel en diep nagedacht. Ook door O. Noordmans, die met andere theologen zoals K. Barth nadruk legde op het volstrekt anders-zijn, ja het volstrekt onbekend-zijn van God. God is een verborgen God. Hij is incognito, gaat verrassend anders dan men verwachten zou door de wereld. En wat betekent dat voor de liturgische praktijk van de kerk? Onlangs kwam deze vraag terug in een bijdrage van Ger Groot aan de discussie over ‘religie zonder God’. Ger Groot noemt zich atheïst; niettemin heeft hij goede woorden over voor het kerkelijk ritueel, en wil hij ook niet vergeten dat de naam van God verwijst naar een kritische dimensie in ons leven, die mensen op tal van momenten de weg heeft gewezen.

NOORDMANS STUDIEDAG 2015

donderdag 18 juni

PThU (VU Amsterdam)

 

Thema: De ongemakkelijke vreemde. Noordmans’ denken over vreemdelingschap verkend in het licht van huidig postmodern denken over de secularisering van het vreemde/de vreemdeling

 

Sprekers:

* Dr. Jan Dirk Wassenaar, theoloog en predikant PKN te Hellendoorn, secretaris van de Stichting dr. O. Noordmans,

* Dr. Laurens ten Kate, filosoof en theoloog, universitair docent godsdienstfilosofie en religiestudies aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht en senior fellow aan de Faculteit Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam (programma ‘Metamorfoses van het christendom in filosofie, literatuur en kunst’).


 

Beleidsplan 2016

 

De St. Dr. O. Noordmans is voornemens in 2016

- Nieuwsbrief nr. 15 uit te geven. Daarin zal het niet in de Verzamelde Werken van Noordmans opgenomen artikel ‘Kerk en toekomst’ gepubliceerd worden. Tevens een artikel van dr. Karel Blei over deel 3 van het Verzameld Werk van J.H. Gunning jr.

- Cahier nr. 15 uit te geven. Daarin zullen de bijdragen van dr. Jan Dirk Wassenaar en dr. Laurens ten Kate, gehouden op de Noordmans-studiedag 2015, opgenomen wor-den.

- Een studiedag te organiseren over ‘Kerk en toekomst’. Prof.dr. Gerrit Neven is reeds bereid gevonden het stuk op die dag toe te lichten.

Noordmans Studiedag 2016

Dinsdag 10 mei

PThU (VU Amsterdam)

Thema: Kerk en toekomst volgens Noordmans

Sprekers:

 

  • dr.dr. Beroald Thomassen, theoloog en filosoof, predikant van de Evangelische Kirche im Rheinland; publiceerde over wijsgerige thema’s, theologische wetenschapsethiek, en theologische denkers, o.a. over Oepke Noordmans en Karl Barth;
  • dr. Arjan Plaisier, theoloog, predikant en scriba van de Generale Synode van de PKN, schreef over thema’s op het raakvlak van theologie, filosofie en literatuur;
  • drs. Tom de Haan, PKN stadsdominee in Haarlem en verbonden aan Kerk Zonder Grenzen. Schreef over waarheid en Geest bij Noordmans en Alain Badiou.

Tsjerkepaad – Noordmans in beeld!

 

Dit jaar is het 60 jaar geleden dat ds. O. Noordmans (1871-1956) is overleden. Een aanleiding om deze zomer tijdens Tsjerkepaad een expositie over deze predikant en groot theoloog te houden. Tijdens Tsjerkepaad (kerkenpad) zijn op zaterdagmiddag, gedurende de zomermaanden veel kerken in Fryslân geopend voor publiek. De Werkgroep Noordmans heeft de expositie in samenspraak met dr. J.D.Th. Wassenaar, die gepromoveerd is op “Noordmans in Friesland”, samengesteld. De expositie laat een beeld zien van het leven van Noordmans, in het bijzonder van de periode dat hij dominee was in Sumar, van 1910 tot 1923.

Cahier 11

In mei 2012 verscheen Cahier 11, 'Over God spreken in de schaduw van het lijden. Noordmans' Herschepping als bijdrage aan een geloofsleer voor onze tijd' (2011). Het Cahier kan besteld worden bij de penningmeester. Prijs: € 6,50 exclusief portokosten.

 

NOORDMANS STUDIEDAG 2012

Woensdag 30 mei

Bergkerk Amersfoort

Noordmans en de actualiteit van het geweten

Sprekers:

- Dr. Peter Verbaan, predikant PKN te Ermelo

- Dr. Ad Verbrugge, universitair hoofddocent sociale en culturele filosofie Vrije Universiteit Amsterdam